प्रदेशहब संवादाता
एकादशी पूर्णिमा पछिको ११औं दिन र नयाँ चन्द्रमा पछि ११ औं दिन हो। मानव शरीरविज्ञान लगभग हरेक ४० देखि ४८ दिनमा मण्डला भनिने चक्र मार्फत जान्छ। यस चक्रमा, तीन विशिष्ट दिनहरू, जुन व्यक्तिपिच्छे फरक हुन सक्छ र समान दूरीको साथ आउन आवश्यक छैन, शरीरले खानाको माग नगर्दा उत्पन्न हुन्छ। ती दिनमा खाना खान बाध्य पार्नु राम्रो कुरा होइन। यदि तपाईंले आफ्नो जीवनमा ती दिनहरू पहिचान गर्नुभयो र शरीरलाई खाना दिनुभएन भने (जुन दिनमा शरीरले खान मागेको हुदैन) तपाईंको धेरै स्वास्थ्य समस्याहरू त्यो साधारण ढाँचाद्वारा ह्यान्डल हुनेछन्।
एकादशी व्रतको महत्व
शरीर प्रणालीमा भएको यो चक्र “धेरै क्यालोरी, यति धेरै प्रोटिन र यति धेरै खनिज खानु पर्छ” भन्ने बकवासलाई हटाउने हो भने अधिकांश मानिसहरूले पहिचान गर्न सक्छन्। यदि तिनीहरूले शरीरलाई सुन्ने हो भने, यी तीन दिनहरू धेरैजसो मानिसहरूले सजिलै पहिचान गर्न सक्छन्। यी दिनमा खाना खानु हुँदैन भनिएको हो, किनभने कसैले आफ्नै प्रणाली हेरेर यो व्यक्त गर्ने गरेको हो। तर त्यतिबेला मानिसहरूमा जागरूकता थिएन, त्यसैले प्रत्येक ४८ दिनमा ३ वटा एकादशी हुने भएकाले खाना नखाने एकादशीका दिनहरू तोकेका थिए ।
एकादशीको दिन, धेरै ग्रह एक निश्चित अवस्थामा हुन्छ, त्यसैले यदि हामीले आफ्नो शरीरलाई हल्का र उपलब्ध राख्यौं भने, हाम्रो चेतना भित्रि रूपमा फर्किनेछ। त्यो दिन भित्रि ढोका खुल्ने सम्भावना बढी हुन्छ। यदि तपाईँको पेट भरिएको छ, र तपाईँ अनजान र सुस्त हुनुहुन्छ भने, तपाईँ यसलाई याद गर्नुहुन्न। तसर्थ सजग रहन र शरीरको शुद्धिको लागि पनि त्यो दिन खादैनौँ– अघिल्लो दिनको राति र भोलिपल्ट बेलुका एकादशीमा भोजन खान्छौँ।
एकादशी व्रतको तयारी
मानौं एक निश्चित अवधिको व्रत बस्न चाहन्छ भने, त्यसलाई सधैं सही प्रकारको आध्यात्मिक अभ्यास वा साधनाले समर्थन गर्नुपर्छ। यदि तपाईंले आफ्नो शरीर र दिमागलाई पर्याप्त तयारी नगरी जबरजस्ती उपवास गर्नुहुन्छ भने, तपाईंले आफ्नो स्वास्थ्यलाई मात्र हानी पुऱ्याउनुहुन्छ। तर यदि तपाईंको शरीर ठीकसँग तयार छ, यदि तपाईं मानसिक रूपमा पनि निश्चित अवस्थामा हुनुहुन्छ भने, यदि तपाईं ऊर्जाको हिसाबले तयार हुनुहुन्छ भने, उपवासले तपाईंलाई धेरै फाइदा पुर्याउन सक्छ।
यदि तपाईँ लगातार कफी वा चिया पिउनुहुन्छ भने, यदि तपाईँ व्रत बस्नु हुन्छ भने, यो तपाईँको लागि यातना हुनेछ। यदि तपाईं व्रत बस्न चाहनुहुन्छ भने, सबैभन्दा पहिले सही प्रकारका खानेकुराहरू खाएर शरीरलाई तयार पार्नुहोस्। यदि यो एक ठूलो यातना हो जब तपाईं आफ्नो खानाको आग्रहलाई रोक्नुहुन्छ – तपाईंले प्रणालीलाई मात्र क्षति पुर्याउनुहुनेछ। सायद तपाईँ तीन दिनसम्म नखाने खालको कर्म गर्ने सोचमा हुनुहुन्छ, र गएर सारा संसारलाई बताउन चाहनुहुन्छ। कृपया यस्ता कुरा नगर्नु होला। यसले तपाईँलाई कुनै फाइदा गर्दैन। तपाईँले आफैलाई कमजोर बनाउनु हुनेछ। केवल शरीरलाई बुझ्ने र प्रणालीले कसरी काम गर्छ भन्ने बारे गहिरो बुझाइमा आउनु र के गर्नु राम्रो कुरा हो, यस्तो केही गर्नु भन्दा बढी महत्त्वपूर्ण छ।
व्रत बस्नु सबैको लागि राम्रो कुरा नहुन सक्छ, तर यसलाई राम्ररी बुझेर गर्ने हो भने यसका धेरै फाइदाहरू छन्। प्रणालीको लागि सही अवस्था पत्ता लगाउन र त्यस समयमा खाना निकाल्नु राम्रो कुरा हुनेछ। यदि तपाईं खानाविना जान असक्षम हुनुहुन्छ भने, यदि तपाईंको गतिविधिको स्तर यस्तो छ र तपाईंलाई समर्थन गर्न आवश्यक साधना छैन भने, तपाईं फलफूल आहारमा जान सक्नुहुन्छ, जुन पेटमा हल्का हुन्छ ताकि तपाईंको भित्रि ढोकाहरू खुल्छन्। खानाको बलपूर्वक इन्कार गर्ने कुरा होइन। कुरा सबै कुरालाई सचेत प्रक्रियामा बनाउनु हो। हामी यस्तरी जबरजस्ती खान चाहँदैनौं, हामी छनौट गरेर खान्छौँ।
